SAD U POSLU SA SANKCIONISAM SRPSKIM TRGOVCEM ORUŽJA
Ukrajinska avionska nesreća otkrila je kako SAD-e posluju sa trgovcima oružja iz Srbije, koji su zvanično pod sankcijama američke administarcije, i koji i pored toga, imaju registrovane kompanije na Floridi, otkriva istraživačka novinarka Diliana Gajtandžieva (Dilyana Gaytandzhieva), u tekstu za Arms Watch.
Naime i Slobodan Tešić, za kojeg se sumnja da je pravi vlasnik kompanije Valir DO, ali i navodni pravi vlasnik, pod snakcijama su SAD-a od 2017., odnosno 2019., ali su i pored toga u SAD-u registrovali ovu kompaniju koja je 2020 –te, prema javnoj evidenciji u SAD-u zaradila 15,4 miliona dolara, a u 2021. i 2022. Americi prodala 249 tona srpskog oružja. Jedna od pošiljki išla je preko luke Bar.
Kompanija za proizvodnju oružja Valir DOO iz Srbije, koja je u subotu izvozila oružje na nesrećnom letu Meridian Air Cargo, u centru je novih šokantnih otkrića. Ukrajinski teretni avion srušio se na sjeveru Grčke, pri čemu je poginulo svih osam članova posade u njemu.
Bijela supstanca nepoznatog porijekla
Nakon tragedije, grčke vlasti upozorile su na “bijelu supstancu nepoznatog porijekla” na mjestu nesreće. Zvaničnik vatrogasne brigade rekao je novinarima da su vatrogasci “osjetili kako im usne gore” i da je bijela prašina lebdjela u zraku. Supstanca je ispitana i nije pronađeno da je riječ o radioaktivnom ili biološkom materijalu opasnom po javno zdravlje, objavio je lokalni gradonačelnik Filipos Anastasiades (Philippos).
Avion je bio na čarter letu za prevoz oružja iz Niša u Bangladeš sa dva planirana tehnička zaustavljanja: u Amanu (Jordan) i Rijadu (Saudijska Arabija). Obje ove zemlje graniče se sa ratnim zonama – Sirijom i Jemenom.
Prema riječima ministra odbrane Srbije, Nebojše Stefanovića, opasni teret uključivao je 11,5 tona svijetlećih minobacačkih granata i minobacačkih granata za obuku vojske Bangladeša, a izvoznik je kompanija iz Srbije Valir DOO.
Ko je pravi vlasnik?
Srpski mediji se pitaju da li je pravi vlasnik Valir DOO trgovac oružjem Slobodan Tešić, iako se njegovo ime nigdje ne navodi. Ministarstvo finansija SAD-a, označilo je Tešića “među najvećim trgovcima oružjem i municijom na Balkanu”.
On je pod američkim sankcijama od decembra 2017. Tešić je skoro deceniju proveo na listi zabrane putovanja Ujedinjenih nacija (UN) zbog kršenja sankcija UN-a protiv izvoza oružja u Liberiju 2003. godine. Kako bi osigurao ugovore o naoružanju sa raznim zemljama, navodi Ministarstvo finansija SAD-a, Tešić je direktno ili indirektno davao mito i finansijsku pomoć. Tešić je potencijalne klijente vodio na skupocjene odmore, plaćao troškove školovanja njihove djece na zapadu ili na univerzitetima i davao velika mita da bi osigurao ugovore.
Nakon dolaska Srpske napredne stranke (SNS) na vlast u Srbiji, 2012., nove vlasti su uspjele da skinu Slobodana Tešića sa crne liste Ujedinjenih nacija (UN). Ministar vanjskih poslova mu je čak dao diplomatski pasoš, iako nije bio diplomata.
Sjedinjene Američke Države su 2019. uvele sankcije i devetorici njegovih saradnika. U saopštenju od 9. decembra te godine, Ministarstvo finansija, navodi da je njih devet “djelovalo ili navodno djelovalo za ili u ime” Tešića, koji se nalazi na američkoj listi sankcija i kojem je zamrznuta imovina.
Igrom slučaja, firma Valir DOO registrovana je samo dvije sedmice nakon izricanja novih sankcija Tešiću i njegovom timu. Osnivač i direktor kompanije je Stefan Čupković. Prema informacijama dobijenim iz Trgovinskog registra Srbije, on je bio i zastupnik Elvante LTD u Srbiji čiji je direktor bio Goran Andrić (jedan od devetoro Srba koji su povezani sa Tešićem i na crnoj listi SAD-a).
Druga kompanija koju zastupa Stefan Čupković, a koja je indirektno povezana sa Slobodanom Tešićem, je Lusor DOO. Njegova adresa je ista kao i adresa Elvante LTD. Prema pisanju medija u Srbiji, stvarni vlasnik kompanije Lusor DOO je državljanin Jemena sa srpskim pasošem, Khaled Hamed, koji ima bliske veze sa Slobodanom Tešićem.
Tunis je 4. oktobra 2021. raspisao međunarodnu poternicu za Slobodanom Tešićem zbog sumnje da je učestvovao u korupciji i „pranju novca“.
Poslovi u SAD-u
Dok je Tešić pod američkim sankcijama, što znači da ne može da ima posla ni sa jednom kompanijom u SAD-u, Valir DOO je 2021. i 2022. izvezao 249 tona srpskog oružja u SAD, prema podacima US Imports-a (Američki uvoz) i javnoj evidenciji. Samo u 2020. godini kompanija je prijavila 15,4 miliona USD godišnjeg prihoda u samo godinu dana od osnivanja.
Od 9. novembra 2021. do 20. juna 2022. Valir DOO izvezao je 98,7 tona patrona municije (5,56×45 mm i 9×19 mm) morskim putem iz Njemačke u SAD. Kupac svih 6 pošiljki bila je američka kompanija Erie Ordnance Depot LLC.
Druga američka kompanija Nemo Arms Inc. uvezla je 150 tona municije 2021. godine, a izvoznik je ponovo Valir DOO. Teret je prevezen morskim putem iz Bara do Vilmingtona, u SAD.
Valir DOO je 2. februara 2021. izvezao 10 miliona komada metaka 5,65×45 mm američkoj kompaniji NEMO Arms Inc.
Ove patrone proizvodi Prvi Partizan-Srbija i oni su NATO standard. Prvi Partizan je državna fabrika oružja. Na listi je na sajtu kompanije među Valirovim glavnim partnerima, zajedno sa još četiri državna proizvođača oružja i Ministarstvom odbrane Srbije.
Iako pod sankcijama, Tešić je registrovao kompaniju u SAD
Slobodan Tešić je 2019. godine registrovao firmu u SAD – Style Cupid Inc. Nema podataka o tome koje je aktivnosti ova kompanija imala.
Firmaa Style Cupid Inc. je postala neaktivna 31. marta ove godine. Prema dokumentu kompanija je registrovana na adresi 5519 N MILITARY TRAIL STE 1016, BOCA RATON, Florida, 33496.
Orginalni naslov teksta istraživačke novinarke Dilyana Gaytandzhieva glasi: “Ukrajinski avionska nesreća otkriva američke poslove sa srpskim trgovcem oružjem pod sankcijama SAD” (Ukrainian plane crash reveals US deals of US-sanctioned Serbian arms dealer)
Prevela BIljana Jovićević
