Ko su najpoznatiji špijuni u istoriji!?

Iako većina ljudi smatra da su špijuni fenomen koji je proizašao iz Hladnog rata, oni zapravo postoje već stotinama godina.

Alan Pinkerton (1819-1884)

Alan Pinkerton, škotski detektiv i špijun, uveo je razne špijunske tehnike koje su u upotrebi i dan-danas. Najpoznatiji je po tome što je pomogao da se osujeti zavjera ubistva predsjednika Abrahama Linkolna 1861. godine, kome je kasnije postao saradnik. Jedno vrijeme je bio na čelu Obavještajne službe Unije, a njegovu agenciju Pinkerton koju je osnovao u Čikagu, angažovale su brojne željezničke kompanije radi zaštite transporta. Takođe, zahavljujući uspješno riješenim pljačkama vozova, ali i hvatanju ondašnjih kriminalaca, stekla je veliki ugled i tako opstala uprkos vremenu.

Klaus Fuks (1911-1988)

Klaus Fuks je bio njemački teorijski fizičar i špijun. Godine 1950. osuđen je na 14 godina zatvora jer je tokom Drugog svjetskog rata snabdijevao Sovjetski Savez brojnim tajnim informacijama o naoružanju, a po oslobođenju, živio je u Drezdenu. Zaslužan je za mnoge teorijske proračune vezane za prvo nuklearno oružje, a kasnije i za rane modele hidrogenske bombe.

Elizabet van Lu (1818-1900)

Ova dama iz Ričmonda bila je jedan od najefikasnijih tajnih agenata Unije. Pomagala je zatvorenicima Unije u bjekstvu, snabdijevala ih informacijama o sigurnim kućama i prikupljala informacije o kretanju vojske Konfederacije. Sa druge strane, navodno je uspjela da ubaci bivšu ropkinju Meri Bouzer u Bijelu kuću Konfederacije kao doušnika. O Elizabet van Lu je 1990. godine snimljen film Traitor in My House, a njen lik je tumačila Meri Kej Plejs.

Aldrik Ejmz (1941)

Aldrik Ejmz je godinama radio kao analitičar za američku Centralnu obaveštajnu agenciju (CIA), ali čisto iz finansijskih razloga. Dobijene informacije prodavao je Sovjetskoj Uniji i kasnije Rusiji, a 1994. godine osuđen je za špijunažu i trenutno se nalazi na izdržavanju doživotne kazne bez mogućnosti pomilovanja. U novembru 1989, Ejmzovom kolegi se njegov luksuzni način života učinio sumnjivim, a kako je CIA kasnije postala sto odsto svjesna curenja informacija, Ejmz je dva puta bio podvrgnut poligrafskim ispitivanjima. Međutim, iako ih je prošao, na kraju je ipak uhapšen 21. februara 1994. Upitan kako je u prošlosti prošao testove, rekao je kako tu nema neke posebne magije.

Rihard Zorge (1895-1944)

Novinar Rihard Zorge važi za najboljeg sovjetskog špijuna prije i tokom Drugog svjetskog rata. Posao žurnaliste bio mu je pokriće za neometano kretanje širom Evrope i prikupljanje informacija, ali i za uspostavljanje kontakata sa drugim špijunima. Za Sovjete je sakupljao bitne podatke o velikom broju vojnih operacija, a Moskvi je čak dostavio tačan datum početka operacije Barbarosa, čemu Staljin nije pridao važnost. Kada je Japancima postao sumnjiv, oni su ga mučili, a on im uprkos tome nije rekao ni riječ. Obješen je 7. novembra 1944. godine.

Sidni Rajli (1873-1925)

Sidni Rajli bio je tajni agent britanske obavještajne službe, prethodnika današnje, koja je poznatija po svom akronimu MI6. Zna se da je špijunirao za najmanje četiri vlade, a slavu je stekao zahvaljujući tome što je britanski novinar R.H. Brus Lokhart objavio detalje o njegovom neuspjelom pokušaju da se 1918. obori boljševički režim u Rusiji. Kasnije je, pored mnogih drugih ličnosti, poslužio Ijanu Flemingu u stvaranju lika Džejmsa Bonda.

Frederik Fric Robert Dukejn (1877-1956)

Dukejn je bio vojnik, lovac, novinar i špijun. On se borio na strani Bura u Drugom burskom ratu i bavio se špijunažom za Njemačku tokom oba svjetska rata. Za vrijeme Drugog burskog rata, od 1899. do 1902. godine, Dukejn je bio zarobljen i zatvoren čak tri puta, i svaki put je pobjegao. Jednom prilikom se infiltrirao među Britance i postao oficir, samo da bi ih sabotirao. Postao je poznat kao čovjek koji je ubio Kičenera, jer je tvrdio da je odgovoran za smrt Herberta Kičenera, britanskog feldmaršala koji je poginuo 1916. godine. Sa druge strane, eksperti nisu podržali njegovu tvrdnju. Po izbijanju Prvog svjetskog rata počeo je da špijunira za Njemce, ali je uhapšen 1917. Dvije godine kasnije, uspio je da pobjegne iz zatvora. Dana 28. juna 1941. ponovo je uhapšen zajedno sa još 32 nacistička špijuna, i sveukupno su osuđeni na više od 300 godina zatvora.

Nejtan Hejl (1755-1776)

Hejl je bio američki vojnik i špijun koji je, prije nego što je obješen, izjavio da mu je žao što je imao samo jedan život da da za svoju zemlju. Te riječi su mu, pored špijunskih aktivnosti, donijele besprijekornu reputaciju i 1895. je zvanično proglašen herojem Konektikata.

Kim Filbi (1912-1988)

Filbi je radio kao dvostruki agent prije prebjega u Sovjetski Savez 1963. godine. On je služio i kao NKDV i KGB operativac. Sa izuzetnom lakoćom je otkrivao i prosljeđivao tajne informacije, i zbog toga je postao špijun nad špijunima. Čak se smatra da su neki bitni podaci, koje je saznao u periodu tokom kog je bio posrednik između britanskih i američkih tajnih službi, imali veliki uticaj na Staljinove političke odluke, ali i da su doveli do Korejskog rata. Uprkos tome što su Britanci sumnjali da je špijun, to nikako nisu uspijevali da dokažu, pa je nastavio da radi za Savjete sve do smrti.

Mata Hari (1876-1917)

Holandska plesačica Margareta Gertruda Zele, poznatija pod umjetničkim imenom Mata Hari, osvojila je Evropu početkom 20. vijeka. Za vrijeme Prvog svjetskog rata, uhapšena je i optužena za špijunažu, kao i smrt najmanje 50.000 ljudi. Proglašena je krivom i nad njom je izvršena smrtna kazna 15. oktobra 1917. godine. Detalji o njenoj špijunskoj karijeri su i dan-danas nejasni, ali se zna da ju je u jesen 1915. godine njemački diplomata Karl Kromer nagovorio da za 20.000 franaka počne da špijunira za Njemačku. Da li je to zaista radila, ostalo je pod znakom pitanja.