CRNA GORA SJUTRA SLAVI DAN DRŽAVNOSTI
„Ka’ kad ideš na svadbu, niko se nije od smrti boja. Ni’ vidiš krv, ni’ vidiš mrtvoga nijednoga do tebe… svaki je bačio brigu na vjeru, ali smo vjerovali da smo uništili, oni onamo, a mi ovamo i da smo oca očinjega Talijanima gonili“ Vido Vukmirović, učesnik bitke na Košćelama.
Crna Gora sjutra proslavlja Dan državnosti. 13. jul- datum koji se veže za dva ključna događaja u savremenoj crnogorskoj istoriji. Prvi je 13. jul 1878. godine, kada je Crna Gora konačno priznata kao međunarodna država na Berlinskom kongresu, nakon veličanstvene pobjede nad otomanskom imperijom u bici na Grahovcu. Drugi 13. jul se odnosi na onaj iz 1941. godine, na kojem je Crna Gora ustala protiv fašizma.
U tadašnjoj evropskoj štampi i propagandi svi važniji mediji pisali su o pregnuću Crnogoraca da se suprotstave znatno nadmoćnijoj sili.
Radio-Moskva je 16. jula 1941. emitovala prilog pod naslovom ‘Crnogorci nikada neće biti robovi’, a moskovska ‘Pravda’ je u broju od 20. jula 1941. objavila članak ‘Crnogorski narod se bori protiv fašizma’. U Moskvi je 10. i 11. avgusta održan Prvi sveslovenski miting, kao manifestacija borbenog jedinstva slovenskih naroda: na njemu je u ime Crne Gore govorio Radule Stijenski Marković, sinovac čuvenog crnogorskog i jugoslovenskog revolucionara dr Vukašina Markovića. O crnogorskom ustanku objavili su informaciju londonski ‘Tajms’ i ‘Njujork Tajms’. A čuveni francuski filozof i književnik Žan Pol Sartr, aktivista francuskog Pokreta otpora, izjavio je poslije Drugog svjetskog rata da je Trinaestojulski ustanak ‘veličanstven događaj evropske istorije dvadesetog vijeka’. Ustanak je snažno odjeknuo na cijelom jugoslovenskom prostoru. Tito je s nestrpljenjem očekivao vijesti iz Crne Gore, jer je Mitar Bakić, član Vojne komisije Centralnog komiteta, došao kod njega iz Crne Gore na referisanje oko nedjelju dana uoči Trinaestojulskog ustanka – i tada mu je, uz prisustvo Ivana Milutinovića, saopštio da se u Crnoj Gori može ići na opštenarodni ustanak. Kako je radosno u Vrhovnom rukovodstvu primljena vijest o crnogorskom ustanku vidi se iz dnevnika Vladimira Dedijera, koji je pod datumom 18. juli 1941. zapisao u Beogradu: ‘Danas smo Lola Ribar i ja izdali vanredan broj ‘Radio pregleda’ u čast Crnogoraca koji su se digli na oružje. Stigla je vest da je skoro čitava Crna Gora slobodna.’”
Ovaj najslavniji momenat crnogorskoga oružja bio je vidno praćen i od strane Saveznika, ali i od strane sila Osovine koje su se pobojavale da se ustanički plamen ne raširi Balkanom. Nikada prije i nikada poslije crnogorski narod i Crna Gora nijesu bile važnije svijetu, makar i ovako simbolično, propagandno. Ali to nije bilo koji trenutak – to je nejneizvjesniji rat u ljudskoj istoriji u kome su se borile progresivne i humanističke ideje slobode protiv ideologije uništenja i Holokausta. Crnogorski ustanak 13. jula nije zapalio Evropu, crnogorski narod kažnjen je zbog svog junaštva. Ustanak će umnogome determinisati dalje tokove rata na crnogorskome tlu koji će Crnu Goru koštati oko 10% njezina stanovništva. Upravo zbog toga je važno da stalno podsjećamo na značaj Trinaestojulskoga ustanka i njegove tekovine koje su se slavile 1945. godine.
Poštovani čitaoci, srećan nam Dan državnosti Crne Gore!
